Voeding en andere lifestylefactoren bepalend voor gezonde mond
Binnen de reguliere zorg wordt steeds meer ingezet op een gezonde leefstijl ter voorkoming en behandeling van gezondheidsklachten, aandoeningen en ziektes.
Dat lifestylefactoren ook een essentiële rol kunnen spelen bij aandoeningen in de mond, is minder algemeen bekend. Naast roken, stress en beweging is voeding een niet uit te vlakken component. Hoe belangrijk is ons dieet eigenlijk voor een gezonde mond? Monique Danser, parodontoloog en opleidingsdirecteur van de postdoctorale studie Parodontologie bij ACTA (Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam) doet al jaren onderzoek naar onder andere de invloed van voeding op tandvleesaandoeningen. Ze is een van de sprekers tijdens de StandbyDag van november.
Tekst Ellen Smink | Leestijd: 5 minuten
In haar presentatie ‘Lekker eten en een gezonde mond: hoe doen we dat?’, staat Monique Danser tijdens de StandbyDag uitgebreid stil bij het belang van voeding voor de mondgezondheid. “Niet alleen cariës maar ook tandvleesproblemen en erosie van je gebitselementen kunnen allemaal met voeding te maken hebben. Iedereen weet wel dat je gaatjes krijgt van veel zoetigheid eten. Dat je voeding ook duidelijk invloed heeft op je tandvlees is minder bekend. Dat heeft in feite alles te maken met je afweer. Je hebt een aantal voedingsmiddelen, die heel veel suikers en koolhydraten bevatten waardoor je ontstekingsgraad in je lichaam omhoog gaat. Daar moet het lichaam tegen vechten en weer oplossen. Als daar bovenop dan ook nog ontstekingen zoals parodontitis (ernstige ontsteking van je tandvlees, red) aanwezig zijn, krijgt onze afweer het extra zwaar. Door goede voeding versterk je je eigen afweer en kun je de aanval van bacteriën tijdens parodontitis beter aan.”
“Iedereen weet wel dat je gaatjes krijgt van veel zoetigheid eten. Dat je voeding ook invloed heeft op je tandvlees is minder bekend.”
Vitamine C en D
Een lijstje van wat je wel of niet mag eten, heeft Monique niet. “Het gaat om een gebalanceerd dieet. In Nederland geeft het Voedingscentrum dat aan in de ‘Schijf van Vijf’. Dat is in feite waaraan je je moet houden.” Wie denkt dat de parodontoloog heel streng in de leer is, heeft het mis. “Iedereen heeft wel eens een feestje. Ik ook. Ik ben een enorme Bourgondiër. Ik houd van heerlijk eten, maar ik eet ook wel af en toe patat. Je kunt je niet altijd houden aan het hele perfecte eten. Soms wil je ook wel eens een taartje eten. Dat moet je vooral lekker doen. Als je dat niet doet en je krijgt stress is dat weer slecht. Gewoon verstandig eten dus; dat blijft de bottom line. Iets anders is het effect van vitamine C en D op je tandvlees. Daar zijn al veel studies naar gedaan. Voor de gezondheid van je tandvlees is het essentieel dat je die vitamines voldoende binnenkrijgt. Vitamine C, waarvan je circa 200 mg per dag nodig hebt, kan je gewoon door middel van je fruit en groente binnenkrijgen. Vitamine D krijg je, zeker met het snertweer zoals we dat in Nederland kennen, onvoldoende binnen. Daar heb ik dus zelf een voedingssupplement voor. Ik slik elke dag vitamine D.”
Lifestyleziektes
Binnen de reguliere zorg wordt steeds meer ingezet op een gezonde leefstijl ter voorkoming en behandeling van ziektes als diabetes, obesitas en hart- en vaatziekten. Dat dat ook geldt voor aandoeningen in de mond, is minder algemeen bekend. Monique: “Toch is het zo. We zeggen steeds vaker dat ook parodontitis een lifestyleziekte is. Je moet dus niet alleen die mondhygiëne aanpakken maar daarnaast ook kijken naar de lifestyle van de patiënt. Voeding is daar een van. Maar ook roken en stress zijn factoren waar we veel meer op moeten focussen. Ik ben in 1996 gepromoveerd. Mijn promotieonderzoek ging over microbiologie: wat voor verschillende bacteriën heb je en wat is het effect van behandelingen op de aanwezigheid van die bacteriën. Nu zie je dus – en dat vind ik leuk! – dat daar veel minder de focus op is en dat we bij de behandeling van parodontitis veel meer aandacht geven aan lifestylefactoren. Natuurlijk is het zo dat je zonder bacteriën geen ontsteking krijgt. Het verwijderen van plaque en tandsteen en goede mondhygiëne-instructies zijn nog steeds onze gouden standaard van behandelen, maar daarnaast zijn we nu meer bezig met het aanpakken en proberen te verhogen van de weerstand van de patiënt. Llifestylefactoren als roken, voeding, bewegen en stress zijn modificerende factoren in de etiologie van parodontitis, diabetes, of bijvoorbeeld hart- en vaatziekten. We zeggen dat een gestoorde immuunfitness de oorzaak is van parodontitis. Altijd speelt daar ook een een genetische component een rol bij. Daaraan kan je niets doen. Waar je wel wat aan kan doen, is zorgen dat de weerstand van de patiënt zo hoog mogelijk is.”
“Voor de gezondheid van je tandvlees is het essentieel dat je voldoende vitamine C en D binnenkrijgt.”
Vragenlijst
Volgens Monique is er voor tandartsassistenten een taak weggelegd om de patiënt ervan bewust te maken dat leefstijl ook bij de mondgezondheid een belangrijke rol speelt. “De tandartsassistent praat veel met de patiënt als de tandarts eventjes de deur uit is, of als de patiënt binnenkomt. Dat is het moment dat je dit soort zaken kan bespreken bij patiënten bij wie dat nodig is. Idealiter krijgt de assistent voor of na de behandeling bij de tandarts of mondhygiënist tijd ingepland bij de patiënten die het nodig hebben om dit uit te leggen en te bespreken. Aan de hand van een voedingsvragenlijst kan je een gesprek makkelijker aangaan. Bij ACTA zijn we bezig met het ontwikkelen van een dergelijke lijst. Het maken ervan kost alleen veel tijd. Hij moet praktisch zijn en niet te lang. Bovendien moet ieder onderzoek ook nog worden voorgelegd aan de ethische commissie. Je mag een patiënt niet zo maar een nieuwe voedingslijst onder de neus duwen. Op de StandbyDag zal ik daar verder op ingaan.”
Europees aan de slag
Zowel in Nederland als daarbuiten bekendheid geven dat iemands stijl van leven ook bepalend is voor een gezonde mond. Monique Danser die ook in het bestuur zit van de Europese PARO vereniging European Federation of Periodontology (EFP), maakt zich er graag hard voor. “In 2021 hadden we in The Economist een publicatie over het belang van preventie van parodontitis en het belang van een goede mondgezondheid. Daar kwamen ook lifestylefactoren in voor. Binnenkort verschijnt er een tweede publicatie over onder andere tandbederf en lifestyle. In beide stukken wordt de link gelegd met de kosten voor de zorg: wat scheelt het als je preventief aan je leefstijl denkt? Door daarmee meer aan de slag te gaan, voorkom je dat bepaalde ziektes zich kunnen ontwikkelen. Dit soort publicaties zijn enorm belangrijk. We willen op Europees niveau meer campagne over dit onderwerp gaan voeren. Het is alleen best lastig om de pers in verschillende landen te woord te staan. In Spanje en in Italië hebben we hele goede contacten. In Nederland is dat wat minder, maar daar gaan we ook mee aan de slag. Daar zal je dus zeker nog wat van gaan horen!”
“We zeggen steeds vaker dat ook parodontitis een lifestyleziekte is.”